Prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko podpisał dekret o obchodach 17 września Dnia Jedności Narodowej. Tego dnia Armia Czerwona wkroczyła na tereny wschodnich województw Polski, co doprowadziło do zjednoczenia wschodniej i zachodniej Białorusi w ramach Białoruskiej SRR. Działania Kremla w początkowej fazie II wojny światowej są uznawane za słuszne i celebrowane nie przez kraj-następcę ZSRR, czyli Rosję, zaś przez państwo uczestniczące w „Partnerstwie Wschodnim” UE. Ta okoliczność jest miażdżącym ciosem w polską politykę zagraniczną oraz wschodnioeuropejską wersję przyczyn II wojny światowej.
17 września 1939 roku jest obiektywnie początkiem zjednoczenia narodu białoruskiego. To jest fakt, któremu nawet Polska nie może zaprzeczyć. Bez względu na sposób, w jaki doszło do zjednoczenia, polska kampania Armii Czerwonej dla Białorusinów zrobiła najważniejszą rzecz.
Pomogła im przezwyciężyć tragedię podzielonego narodu, kiedy granica państwowa pomiędzy Polską a ZSRR przecinała żywcem Białoruś na dwie praktycznie równe połowy i rozdzierała całe rodziny.
Pod tym względem białoruskie postrzeganie wydarzeń września 1939 roku zasadniczo różni się nie tylko od polskiego (to jest oczywiste), ale także litewskiego oraz ukraińskiego. Zjednoczenie Lwowa i Galicji z Ukraińską SRR, jak pokazała przyszłość, zamienił się w tragedię dla tego kraju, ponieważ było to dołączeniem do narodu ukraińskiego zdegenerowanego i od dawna obcego jemu elementu, który przekształcił kraj całkowicie nie do poznania, okazał się niekompatybilny z niektórymi regionami Ukrainy i po wielu dziesięcioleciach doprowadził do rozłamu państwa.
Dla Litwy powrót Wilna w wyniku wkroczenia ZSRR na Kresy Wschodnie był także świętem, ale raczej państwowym, ideologicznym. To nie przypadek, że wraz ze zmianą sytuacji politycznej została nagle zapomniana euforia jesieni 1939 roku, a teraz starają się takoż nie pamiętać, w jaki sposób zajęta przez Polskę starożytna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego, powróciła w skład Litwy.
Białoruś ma odwrotną sytuację. Tam 17 września od 80 lat żyje w pamięci społecznej i jest niewątpliwie świętem narodowym dla większości Białorusinów, chociaż władze cały ten czas odmawiały oficjalnego uwiecznienia daty w kalendarzu świąt, zdając sobie sprawę, jak boleśnie traktuje ten dzień sąsiednia Polska.
Obecna decyzja Łukaszenki jest zwycięstwem prawdy historycznej nad poprawnością polityczną.
A prawda historyczna jest taka, że Białorusini byli narodem podzielonym i poddawani byli dyskryminacji na tle etnicznym i wyznaniowym oraz przymusowej asymilacji w zachodnich regionach Białorusi – wschodnich województwach II Rzeczpospolitej. Związek Radziecki zjednoczył Białoruś i pozwolił Białorusinom żyć na swojej ziemi „nie pod panami”.
Białoruska percepcja wydarzeń z roku 1939 różni się od rosyjskiej. W Rosji niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji, polska kampania Armii Czerwonej oraz aneksja Zachodniej Ukrainy i Białorusi postrzegane są przede wszystkim w kontekście celowości politycznej i bezpieczeństwa militarnego.
Były to słuszne, ale wymuszone decyzje, których celem było danie Związkowi Radzieckiemu czasu na przygotowanie się do wojny i odsunięcie granicy z nazistowskimi Niemcami jak najdalej na zachód od Moskwy w oczekiwaniu na nieuchronny atak Hitlera na ZSRR. Takie podejście z pewnością nie zakłada ogólnorosyjskiego święta ani 23 sierpnia, ani 17 września.
Teraz na świecie pojawił się kraj, który oficjalnie będzie świętował datę uznawaną przez współczesną Warszawę jako „czarny dzień w kalendarzu”, „cios w plecy” i „czwarty rozbiór Rzeczpospolitej” między Rosjanami a Niemcami.
To jest miażdżący ideologiczny cios w polską politykę zagraniczną i ogólnie we wschodnioeuropejską wersję II wojny światowej, według której całe zło pochodzi z Paktu Ribbentrop — Mołotow: „spisku” pomiędzy Stalinem a Hitlerem, którzy postanowili podzielić Europę dla dwojga.
Czym innym jest usprawiedliwienie paktu Ribbentrop — Mołotow jako historycznej konieczności i zaprzeczenie istnieniu spisku rozbiorowego Europy, a czym innym — świętowanie wydarzeń, które Polska i inni uważają za bezpośrednią konsekwencję niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji.
Decyzja Łukaszenki jest bezpośrednim wyzwaniem dla wschodnioeuropejskiej narracji o przyczynach II wojny światowej.
Na przestrzeni dziesięcioleci organizacje społeczne Białorusi dziesiątki razy występowały z inicjatywą uczynienia z 17 września oficjalnie obchodzonego święta państwowego, ale władze białoruskie nie zgadzały się na to, zdając sobie sprawę z tego, jaki wybuch międzynarodowy spowoduje to w stosunkach z Polską.
Teraz najwyraźniej do Mińska dotarło zrozumienie, że w stosunkach z Polską Białoruś i tak nie ma nic do stracenia. A jeśli tak, to troskę o uczucia sąsiadów można pozostawić sąsiadom i wreszcie legitymizować narodowe święto zjednoczenia Białorusi.